Factcheck.Vlaanderen

Factcheck.Vlaanderen is een online platform dat met behulp van artificiële intelligentie desinformatie en polarisering opspoort om die door factcheckers te laten duiden en bestrijden.

Het project bestond uit twee componenten:

1. Het opzetten van het eerste structurele factcheck-platform in het Vlaamse medialandschap dat desinformatie identificeert en weerlegt.
2. De Tooties: virtuele, cartooneske figuren die op een laagdrempelige manier desinformatie en polarisering op sociale media beantwoorden.

Het proof-of-concept dat gesteund werd door het VJF wou onderzoeken of deze doelstellingen konden worden bereikt door middel van een kostenefficiënte pipeline die artificiële intelligentie (AI) combineert met het werk van een team van studenten journalistiek, geleid door een skeleton crew van ervaren journalisten.

Partners

Het factcheckplatform onderscheidde zich van andere factcheckinitiatieven omdat het gebruikt maakt van artificiële intelligentie (AI) en werkt met jobstudenten uit journalistieke opleidingen.

Textgain, de coördinator van het project, ontwikkelt technieken om automatisch teksten te analyseren en past zijn zelflerende technologie in dit project toe om bronnen van desinformatie en polarisering te detecteren. Dat kan gaan om nieuwsberichten die vaak worden gedeeld op Twitter, maar ook om forum threads of webpagina’s die veel worden gelezen. Via AI worden dergelijke berichten ‘geoogst’ en in een pool voor factchecking ondergebracht.

Het eigenlijke factchecken blijft mensenwerk. De factcheckredactie bestaat uit studenten of alumni journalistiek uit de opleidingen van de Erasmushogeschool Brussel en de KU Leuven campus Antwerpen. Zij hebben al eerder ervaring opgedaan met factchecken, en werken onder leiding van twee ervaren journalisten van Belga en VRT NWS.

Tree Company stond tot slot in om een aspect van burgerparticipatie te integreren in de opzet, via een module om factchecks te laten aanvragen door burgers.

Factcheck-platform

Tijdens de door het VJF ondersteunde opstartfase publiceerde Factcheck.Vlaanderen 60 factchecks, over uiteenlopende onderwerpen: politiek, gezondheid, migratie, klimaat, media, maatschappij, enzovoort.

Een pool van studenten werd daarbij begeleid door ervaren journalisten om hun eerste stappen in de journalistieke wereld te zetten.

Door machine learning bleken de algoritmes in staat om de binnenkomende datastroom aanzienlijk te reduceren: het leeswerk voor de redactie kon gereduceerd worden met 69% voor nieuwsberichten. Voor polariserende berichten kon de datastroom gereduceerd worden met wel 78%, zonder verlies aan informatie.

De Tooties

De Tooties zijn virtuele, cartooneske figuren die op een laagdrempelige manier desinformatie en polarisering op sociale media beantwoorden.

tooties.jpg

Het zijn fictieve personages die via geverifieerde sociale media-profielen reageren op desinformatie en polariserende berichten. Ze nemen geen standpunt in en hun reacties zijn relativerend en humoristisch. Ze begrijpen geen scheldwoorden en vallen nooit iemand aan. Ze verwijzen naar andere, betrouwbare bronnen zonder zelf in discussie te gaan.

Op die manier worden desinformatie en polarisering meteen aan de bron aangepakt, en niet enkel op een apart factcheck-platform.

De tooties reageerden meer dan 730 keer op sociale media.

In hun eigen woorden

Factcheck.Vlaanderen zelf aan het woord:

Wat hield het project precies in?

Factcheck.Vlaanderen is het eerste structurele factcheck-platform in Vlaanderen. Een redactie van ervaren journalisten en jobstudenten ging in dit project op zoek naar online desinformatie en polarisering en bood weerwerk door middel van grondige factchecks en laagdrempelige counter narratives.

Artificiële Intelligentie observeerde in de achtergrond hoe de redactie tewerk ging en leerde delen van dit proces te automatiseren.

Waar zijn jullie het meest tevreden over?

We hebben op heel korte tijd een uitgebreide infrastructuur tot stand kunnen brengen en combineerden een uiteenlopende waaier aan competenties: journalistieke vaardigheden, artificiële intelligentie en burgerparticipatie vonden elkaar in dit project op een innovatieve manier.

Dit project gaf ons de ruimte om vernieuwende dingen uit te proberen, te falen waar nodig en door te zetten waar het kon.

Wat verliep minder goed dan verwacht, of wat zou je nu anders doen?

We hebben in dit project gewerkt met een uitgebreide ploeg aan snel roterende redactieleden. Dit kwam de diversiteit van de berichtgeving ten goede, maar maakte het soms lastig om snel te kunnen reageren op bepaalde items.

In de toekomst willen we werken met een kleinere ploeg, die sneller kan reageren op desinformatie en polarisatie. Ook willen we harder inzetten op (viral) marketing om een het bereik van de factchecks te vergroten.

Wat is het effect van dit project na afloop van de subsidieperiode? Blijft het nog voortbestaan, of heeft het iets bijgebracht of veranderd aan jullie bedrijf of organisatie?

Factcheck.Vlaanderen krijgt de blijvende steun van de geënthousiasmeerde partners. Het door het VJF ondersteunde luik van het project liep af in september 2019, maar een gemotiveerde skeleton crew van fact checkers en data scientists blijft ondertussen actief verder werken aan het project. We zijn op dit moment een aanvraag aan het voorbereiden voor IFCN-certificering en gaan op zoek naar fondsen om het project in een nieuwe stroomversnelling te kunnen brengen.

Wat is volgens jullie het belangrijkste dat we kunnen leren uit dit project voor de journalistiek in Vlaanderen?

Desinformatie en misinformatie vormen een toenemend probleem in Vlaanderen, maar de journalistiek in Vlaanderen kijkt niet met lede ogen toe. Naast Factcheck.Vlaanderen zijn er nog andere gemotiveerde factcheckers in onze regio actief. Meer en meer beginnen ze de krachten te bundelen om sneller en harder te kunnen reageren op nepnieuws.

Onderbelicht blijft vooralsnog de fall-out van het probleem op sociale media: al te weinig initiatieven trachten op een efficiënte manier weerwerk te bieden aan de steeds toenemende polarisering en daar probeert Factcheck.Vlaanderen een antwoord op te bieden.