Factcheck-fonds blijft dode letter

Het factcheck-fonds dat in oktober 2018 was aangekondigd door premier Michel en toenmalig federaal minister van Digitale Agenda Alexander De Croo komt er niet. Dat antwoordt De Croo’s opvolger Philippe De Backer (Open VLD) op een parlementaire vraag van Roel Deseyn (CD&V).

Het factcheck-fonds was een van de meest opvallende maatregelen in de jongste State of the Union van premier Michel. Het fonds zou proefprojecten financieren van bedrijven, universiteiten, ngo’s of start-ups om de verspreiding van desinformatie tegen te gaan.

Het fonds was een van de uitkomsten van het Stop Fake News-traject van minister De Croo, en een van de aanbevelingen in het verslag van de Belgische Expertengroep Inzake Fake News en Desinformatie die door de minister aan het werk was gezet.

De oprichting van het fonds maakte deel uit van de begrotingswet 2019. Er was een budget van 1,5 miljoen euro voor voorzien. Door de val van de regering is de wet niet meer goedgekeurd door het parlement, waardoor het fonds niet kan worden opgericht, aldus minister De Backer, die de bevoegdheid Digitale Agenda intussen heeft overgenomen van De Croo.

De federale regering viel in december 2018 door onenigheid tussen de N-VA en de andere meerderheidspartijen over het VN-Migratiepact. Ironisch: beide zijden in dit regeringsconflict beschuldigden elkaar toen van het volgen én verspreiden van fake news. In die lezing heeft fake news dus het factcheck-fonds gekelderd.

Vlaanderen

Op Vlaams niveau formuleerde de Sectorraad Media van de SARC ook afgelopen zomer beleidsaanbevelingen aan de Vlaamse Regering over fake nieuws en informatieverstoring. De Raad wees daarbij onder meer op het belang van diversiteit en pluriformiteit in het Vlaamse medialandschap, en pleitte onder andere voor de versterking van de steun voor innovatieve journalistieke projecten en onderzoeksjournalistiek.

Het Vlaams Journalistiek Fonds heeft in december innovatiesteun toegekend aan twee factcheck-projecten:

• Factcheck.vlaanderen (oorspronkelijke naam: kloptditwel.be) wordt een factchecking-platform waar mens en machine zo efficiënt mogelijk samenwerken om desinformatie op te sporen, na te kijken en te bestrijden. Met behulp van artificiële intelligentie gaat men op zoek naar online desinformatie, die daarna door een menselijke redactie wordt gecheckt. Factcheck.vlaanderen is een project van de start-up Textgain, dat hiervoor samenwerkt met de KU Leuven, Erasmushogeschool Brussel, de VRT en Belga. Het platform zal enkele weken voor de verkiezingen van 26 mei live gaan.
• FactRank Pro is een project dat software ontwikkelt die automatisch uit teksten beweringen destilleert die het factchecken waard zijn. Daarmee willen de initiatiefnemers Nederlandstalige journalisten een tool bezorgen die hen veel werk uit handen neemt en hen nog beter in staat stelt om hun waakhondfunctie te vervullen. Het is een project van Jan Jagers in samenwerking met de universiteiten van Antwerpen, Leiden en Leuven.

Vorige maand raakte nog bekend dat Lead Stories, het factcheckingbedrijf waarvan Limburger Maarten Schenk mede-oprichter is, een van de nieuwe factcheckers van Facebook wordt.

Onderzoek

Factchecks hebben wel degelijk effect en kunnen politieke polarisering overstijgen, aldus een recent onderzoek van de Universiteit van Amsterdam. Ze zijn daarom “een belangrijk journalistiek instrument” om de negatieve gevolgen van het huidige klimaat van “postfactual realism” te counteren, aldus de onderzoekers.